ลักษณะความเป็นอยู่ของชาวบ้านอีสาน เช่น บ้านเรือน

พิพิธภัณฑ์บ้านอีสาน เกิดจากการก่อตั้งสถานีวิจัยวลัยรุกขเวช มหาวิทยาลัยมหาสารคาม เพื่อศึกษาพันธุ์ไม้ พันธุ์ไผ่ พืชสมุนไพร ซึ่งเป็นเรื่องของวิทยาศาสตร์ ต่อมาจึงมีการเพิ่มเติมเกี่ยวกับสังคมวัฒนธรรมอีสาน จึงจัดตั้งพิพิธภัณฑ์บ้านอีสานตามแบบประเพณีเดิม

พิพิธภัณฑ์บ้านอีสาน เกิดขึ้นจากความคิดที่ว่า การศึกษาที่สมบูรณ์จะต้องสร้างความสัมพันธ์ที่สมดุลกัน ระหว่างวิทยาศาสตร์และสังคมศาสตร์ การจัดสร้างพิพิธภัณฑ์บ้านโบราณอีสาน เพื่อที่จะอธิบายสภาพชีวิตของสังคมและวัฒนธรรมอีสานด้วยข้าวและน้ำ เพราะอีกเป็นสังคมเกษตรกรรมทำนา ทีต้องอาศัยน้ำเป็นหลักสำคัณและยังโยงไปสัมพันธ์กับวิถีการดำรงชีวิตที่ผู้คนจะต้องเกี่ยวข้องกันเรื่อง ปลงพืชพันธ์ป่าไม้ และรวมทั้งเกลือด้วย จากนั้นจึงดเนินการสร้างพิพิธภัณฑ์ด้วยการบ้างเรือนที่อยู่อาศัยของชาวอีสาน