งานประเพณีตักบาตรเทโวข้าวต้มลูกโยน เป็นมรดกทางวัฒนธรรมของพุทธศาสนิกชนท้องถิ่น โดยถือเอาวันแรม 1 ค่ำ เดือน 11 เชื่อกันว่าเป็นตำนานในพระพุทธศาสนาที่กล่าวถึงการที่พระพุทธเจ้าเสด็จขึ้นไปแสดงพระอภิธรรมโปรดพุทธมารดาให้สำเร็จมรรคผลนิพาน โดยมีความครั้นถึงวันปวารณาคือวันเพ็ญเดือน 11 พระพุทธองค์ทรงเสด็จกับสู่โลกมนุษย์ โดยที่การเสด็จลงจากชาวโลกคราวนั้น มนุษย์ เทวดา และสัตว์นรกต่างมองเห็นกายของกันและกัน เป็นวันสงบร่มเย็นของโลกทั้ง 3 จึงเรียกว่า "วันพระเจ้าเปิดโลก" พระพุทธองค์ทรงแสดงธรรมโปรดเทวดา และมนุษย์ ให้ได้บรรลุมรรคผลนับไม่ถ้วน ประชาชนได้ทำบุญตักบาตรด้วยข้าวต้มลูกโยนจนเป็นประเพณีตราบเท่าทุกวันนี้ ซึ่งเป็นประเพณีและวัฒนธรรมที่มีความโดดเด่นของท้องถิ่นที่ควรค่าแก่การอนุรักษ์
ภาพจาก :: thaiza.com
"ข้าวต้มลูกโยน" มีรูปแบบการห่อข้าวต้มที่เป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัว ทำมาจากข้าวเหนียวผัดกับกระทิ และถั่วดำ แล้วนำมาห่อด้วยใบเตยหรือใบมะพร้าว โดยจะทำเป็นกรวยห่อหุ้มข้าวเหนียว และเหลือใบไว้ เป็นหางยาว ทั้งนีก็เพื่อความสะดวกในการใส้บาตร สำหรับการทำข้าวต้มลูกโยนนี้ นิยมทำขึ้นในวันออกพรรษา ซึ่งเป็นประเพณีที่เก่าแก่ที่สืบทอดมาอย่างยาวนาน รวมทั้งเป็นการถ่ายทอดความสามัคคีในชุมชน ที่ร่วมมือร่วมใจในการสืบทอดและรักษาประเพณีของชุมชนไว้อีกด้วย ปัจจุบันมีการจัดประเพณีตักบาตรข้าวต้มลูกโยนภายใน 2 สถานที่คือ วัดพระพุทธฉาย จังหวัดสระบุรี และ วัดเขาพระงาม จังหวัดลพบุรี