ปราสาทหินบ้านพวง ผู้เชี่ยว ชาญทางด้านประวัติศาสตร์กัมพูชา ต่างเชื่อว่าถูกสร้างขึ้นระหว่างปลายยุคเมืองพระนคร ราวพุทธศตวรรษที่ ๑๖-๑๗ ท่ามการเปลี่ยนแปลงของสังคมโลก และในอีก ๑๐๐-๒๐๐ ปีต่อมา ก็เข้าสู่ยุคการค้นพบครั้งมโหฬาร เมื่อ ดา กามา โคลัมบัส ก็ค้นพบชวา และอเมริกาฯลฯ ยุคนี้นับเป็นยุคที่ยุโรปนิยมโลกตะวันออก

 

ลักษณะทางสถาปัตยกรรมศาสตร์

ปราสาทบ้านพลวง มีลักษณะของศิลปะร่วมแบบบาปวน และแบบนครวัด ครึ่งแรกของพุทธศตวรรษที่ ๑๗ เริ่มตั้งแต่สมัยพระเจ้าชัยวรมันที่ ๖ สถาปนาราชวงศ์มหิธรปุระ ยังพบว่ามีปราสาทลักษณะคล้ายกันหลายแห่งในประเทศไทย เช่น

ปราสาทพนมรุ้ง ปราสาทเมืองต่ำ อำเภอประโคนชัย จังหวัดบุรีรัมย์

ปราสาทสระกำแพงใหญ่ อำเภออุทุมพรพิสัย จังหวัดศรีสะเกษ

ปราสาทสดกก็อกธม อำเภอตาพระยา จังหวัดสระแก้ว

ปราสาทพนมวัน และปราสาทหินพิมาย จังหวัดนครราชสีมา

ปราสาทกู่สวนแตง

ปราสาทตาเมือนธม กิ่งอำเภอพนมดงรัก และปราสาทศีขรภูมิ จังหวัดสุรินทร์ ฯลฯ

 

ลักษณะของปราสาทหินองค์นี้เป็นปรางค์องค์เดียว ตั้งอยู่บนฐานศิลาแลงขนาดใหญ่รูปสี่เหลี่ยมผืนผ้า หันหน้าไปทางทิศตะวันออก มีประตูทางเข้าด้านหน้าเพียงด้านเดียวส่วนด้านอื่นอีกสามด้านทำเป็นประตูหลอก

 

องค์ปรางค์ก่อด้วยศิลาแลง และหินทรายสีชมพู ศาสนสถานแห่งนี้เป็นรูปสี่เหลี่ยมย่อมุม มีภาพจำหลักที่ละเอียดอ่อนด้วยฝีมือช่างศิลป์ที่ประณีตงดงาม แต่องค์ปรางค์เหลือเพียงครึ่งเดียว ส่วนยอดหักหายไป รอบบริเวณมีบาราย (สระน้ำที่มนุษย์สร้างขึ้น) 

 

สันนิษฐานได้ว่า

-ปราสาทแห่งนี้น่าจะเป็นการ สร้างขึ้นเพื่อถวายแด่องค์พระอินทร์

-จากลักษณะของฐานรูปสี่เหลี่ยมผืนผ้าขนาดใหญ่ มีพื้นที่ทางด้านข้างขององค์ปรางค์เหลืออยู่มาก สันนิษฐานว่า แผนผังที่แท้จริงของปราสาทแห่งนี้น่าจะประกอบด้วยปรางค์สามองค์สร้างเรียงกัน แต่อาจยังสร้างไม่เสร็จหรืออาจถูกรื้อออกไปอย่างใดอย่างหนึ่งก็เป็นได้