ในปี พ.ศ. ๒๕๓๒ มหาวิทยาลัยศิลปากรได้เริ่มโครงการ
จัดตั้งศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร เพื่อ เฉลิมพระเกียรติสมเด็จ-
พระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี เนื่องในวโรกาส
ที่ทรงเจริญพระชนมพรรษา ๓ รอบ ในปี พ.ศ. ๒๕๓๔
ด้วยพิจารณาเห็นว่าสาขาวิชา มานุษยวิทยาและศาสตร์อื่นๆ
ที่เกี่ยวข้อง อาทิ ประวัติศาสตร์ ภาษาศาสตร์ โบราณคดี
ประวัติศาสตร์ศิลปะ ฯลฯ ล้วนเป็นที่ทรงสนพระทัยและทรงมี
ความเชี่ยวชาญ อีกทั้งยังเคยทรงมี พระราชปรารภว่า
ประเทศไทยควรจะมี ศูนย์ข้อมูลทางด้านนี้
เพื่อให้บริการแก่นักวิชาการและผู้สนใจทั่วไป
โครงการจัดตั้งศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธรได้รับอนุมัติจากรัฐบาล โดยออกพระราชกฤษฎีกาจัดตั้งให้เป็น
หน่วยงานราชการในสังกัดมหาวิทยาลัย ศิลปากร มีสถานภาพเทียบเท่าคณะวิชาตั้งแต่ปี พ.ศ. ๒๕๓๕
ต่อมาในพ.ศ. ๒๕๓๗ มหาวิทยาลัยศิลปากรได้ตระหนักถึงความสำคัญ ในการปรับรูปแบบการดำเนินงาน
ของศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร เพื่อให้เกิดประสิทธิภาพ ความคล่องตัวในการบริหารงานและความเป็นสากล
จึงได้เสนอโครงการให้ศูนย์ฯ ทดลองดำเนินงานในรูปแบบใหม่ไม่ขึ้นกับระบบราชการเป็นระยะเวลา ๕ ปี
มีกำหนดตั้งแต่ปีงบประมาณ ๒๕๓๘ - ๒๕๔๒ โดยมีภารกิจหลักเป็นศูนย์ข้อมูลที่ใช้ระบบเทคโนโลยี
สารสนเทศที่ทันสมัยในการ จัดเก็บรวบรวมข้อมูล เพื่อเผยแพร่และให้บริการข้อมูลและข้อมูลสนเทศ
อันจะเป็นประโยชน์ต่อการศึกษาค้นคว้าของนักวิชาการ นักศึกษา นักเรียน และประชาชนทั่วไป
ปีพุทธศักราช ๒๕๔๑ เป็นปีแรกที่ศูนย์ฯ สามารถดำเนินกิจกรรมทางวิชาการต่างๆ ได้อย่างเต็มรูปแบบ
ด้วยความพร้อมในด้านอาคารสถานที่ บุคลากร และสิ่งอำนวยความสะดวกที่ทันสมัย กิจกรรมที่ศูนย์ฯ
ริเริ่มจัดทำ มีอาทิ การให้บริการห้องสมุดเพื่อสืบค้นข้อมูล การจัดแสดงนิทรรศการถาวรและหมุนเวียน
การจัดทำฐานข้อมูล และให้บริการข้อมูลประเภทต่างๆ ผ่านสื่อผสม การจัดทำสื่อวิชาการและสื่อโสตทัศนวัสดุ
และในวันที่ ๙ มีนาคม พ.ศ. ๒๕๔๒ ศูนย์ฯ ได้รับพระมหากรุณาธิคุณจากสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ
สยามบรมราชกุมารี เสด็จพระราชดำเนินในพิธีเปิดศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร
ในปีนี้ ศูนย์ฯ ได้จัดทำห้องนิทรรศการต่างๆ และสามารถเปิดดำเนินการอย่างเป็นทางการ
รวมทั้งการให้บริการทางวิชาการ อันเป็นประโยชน์แก่สังคม เช่น การประชุมสัมมนาทางวิชาการ
การบรรยายให้ความรู้ และดำเนินโครงการศึกษาวิจัยเพื่อประโยชน์ต่อแวดวงวิชาการหลากหลายโครงการ
ในปีงบประมาณ ๒๕๔๓ ซึ่งศูนย์ฯ ได้สิ้นสุดช่วงโครงการทดลอง ๕ ปี คณะกรรมการประจำศูนย์ฯ
ได้เสนอโครงการจัดตั้งศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธรขึ้นเป็นหน่วยงานอิสระในกำกับ ของทบวงมหาวิทยาลัย
เพื่อให้ศูนย์ฯ สามารถบริหารงานได้อย่างเป็นอิสระ คล่องตัว และเอื้ออำนวยให้มีการใช้ประโยชน์ทรัพยากร
และบุคลากรให้มีประสิทธิภาพสูงสุด เพื่อประโยชน์ในการศึกษา ค้นคว้า วิจัย การพัฒนาข้อมูลทาง
วิชาการด้านสังคมศาสตร์และมนุษยศาสตร์ รวมทั้งการให้บริการข้อมูลดังกล่าวให้เกิดประโยชน์สูงสุด
แก่สาธารณชน และในปีเดียวกันนี้ คณะรัฐมนตรีได้มีมติเห็นชอบการจัดตั้งศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธรขึ้นเป็น
องค์การมหาชนตามกฎหมายว่าด้วยองค์การมหาชน โดยมีการตราเป็นพระราชกฤษฎีกาจัดตั้งศูนย์
มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน) ขึ้นเมื่อวันที่ ๑๕ พฤศจิกายน ๒๕๔๓
ข้อมูลจาก sac.or.th